در طراحی فضاهای ساختمان، در حدود یک بیستم یا همان پنج درصد مساحت بنای مفید ساختمان، برای موتورخانه منظور می شود.رعایت کردن این درصد معمولاً در متراژهای بالای ده هزار متر بنا و یا برای محیط های صنعتی پر تجهیزات پیشنهاد می شود و این میزان برای ادارات، 3 تا 4 درصد بنای مفید توصیه می شود.
- زیرزمین و جایی که هواکش و تنفس سامانه دیگ ها از طریق راه پله عمومی نباشد، بهترین محل برای موتورخانه در اماکن مسکونی است.
- تا در صورت وقوع خام سوزی دود حاصل از خام سوزی، خطر گازگرفتگی در کوتاه مدت، سر درد و تهوع و سرگیجه در درازمدت ایجاد نکند.
- این محل برای برج ها در زیرزمین به گونه ای توصیه می شود که به دور از گازهای اتان حاصل از مخزن سپتیک باشد و همچنین از رمپ و دسترسی و امنیت مناسب برخوردار باشد.
- توجه شود که گاز اتان حاصل از تخمیر شدن فضولات انسانی در سپتیک به راحتی شعله ور شده و در صورت متراکم شدن منفجر می شود.
در اماکن صنعتی و محیط های بزرگ مانند دانشگاه ها، مجتمع های اداری و ... محل قرارگیری موتورخانه ساختمان باید با توجه به مسیر باد و بر طبق آمار هواشناسی و در پایین ترین رقوم ارتفاعی باشد. به این علت که، آب را نمی توان بیشتر از معادل سه متر ستون آب مورد مکش قرار داد. اگر ارتفاع بیشتر از این باشد، باعث تبخیر آب شده و مشکل کاویتاسیون را در پمپ ها ایجاد می کند.
- هچنین، خلاء درونی مسیر مکش پمپ در جایی باید صورت گیرد که در اثر بارش باران دچار آب گرفتگی نشود.
- هنگام سفارش دادن دستگاه های بزرگی مانند چیلر، دیگ بخار، آب داغ و گاهاً مبدل ها باید به ابعاد دستگاه و ترافیکی بودن بار توجه شود.
- برای چیدمان موتورخانه تاسیسات مکانیکی ساختمان، پمپ ها در کنار هم در یک ردیف قرار داده می شوند.
- به گونه ای که پمپ های آب داغ مقابل دیگ، پمپ های برج های خنک کن مقابل چیلر، پمپ های خطی نزدیک منابع دو جداره و یا منابع کویلی و بوستر پمپ ها در نزدیکی مخازن آب قرار گیرند.
نکات طلایی در خصوص طراحی موتورخانه
به هیچ عنوان در طراحی و اجرای موتورخانه تاسیسات مکانیکی ساختمان، از آویزهای گلابی که به واسطه یک یا دو میلگرد از سقف آویزان می شود، برای مهار لوله ها و کلکتورها در موتورخانه استفاده نکنید. زیرا، مهمترین وظیفه ساپورت، تثبیت جهت و امتداد و محدود کردن تکان های لوله است و در صورت وقوع زلزله و استفاده از بست آویز در موتورخانه، خطرات بسیاری قریب الوقوع خواهد بود.
- حتی ممکن است اکثر اتصالات دنده ای به کار رفته شکسته و چیدمان لوله ها به هم بخورد.
- بخش تعمیرات خرده کاری با میز کار فلزی با حداقل ابعاد 80 در 120 سانتیمتر.
- دستگاه اعلام و اطفای حریق و آژیر مناسب به منظور اطلاع رسانی اورژانسی یا ریست کردن دیگ بخار موتورخانه.
- تعبیه پی مناسب برای هر دستگاه با توجه به پیشنهاد کارخانه سازنده دستگاه از لحاظ میزان لرزش و فشار طراحی.
- ارتفاع موتورخانه مسکونی و مجتمع های کم واحد، باید حداقل یک متر از بلندترین تجهیزات بالاتر باشد
- برای موتورخانه های بزرگ این میزان بین دو تا چهار متر باشد، تا با این کار، گرمای حاصل از دیگ های بخار بالای سطح تنفس قرار گیرد.
نباید دمنده مشعل های بزرگ فشار منفی زیادی ایجاد کند به نحوی که گوش کاربر را اذیت کرده و پنجره ها تحت مکش زیادی قرار گیرند. زیرا احتمال دارد، به مرور زمان یا بر اثر حادثه ای کوچک شیشه پنجره ها شکسته شود و این مکش در محیط ترکش ایجاد نکند.
به طور معمول بهترین تناسب ابعادی برای موتورخانه های بزرگی که در محوطه مستقر می شوند، نسبت طول به عرض 3 به 1 است، که رعایت این نسبت باعث زیبایی هرچه بیشتر موتورخانه می شود.
به طور معمول در موتورخانه ها مجرای خروج هوای کثیف یا اگزاست، در بالاترین تراز ارتفاعی ممکن تعبیه می شود. ولی در هنگام اجرای یک مجرای خروجی هوای سنگین در ارتفاع پایین موتورخانه های بزرگ هم می توان نزدیک میز تعمیرات که عملیات جوشکاری در آنجا انجام می شود، تهویه بهتری را شاهد بود.
بعضی اوقات، به دلیل درست کار نکردن دمنده و نیاز به تعمیر و عیب یابی مشعل موتورخانه، مشعل دیگ موتورخانه یک احتراق انفجاری ایجاد می کند. این مساله باعث وارد آمدن ضربه محکمی به شیشه ها می شود. بنابراین، بهتر است شیشه ها از نوع مش دار انتخاب شوند و سطح هواکش آمادگی تحمل این انفجار احتراقی کوچک را داشته باشد.
دودکش موتورخانه بایستی حداقل دو تا شش متر بالاتر از مرتفع ترین ساختمان در مسیر دود باشد. تنها در این صورت است که دود خطری برای سلامتی اهالی و یا کارمندان ساختمان ایجاد نکند و روی نمای ساختمان تغییر ناخواسته ای ایجاد نشود.
در طول مسیر دود کش از زانوی 90 درجه نباید استفاده کرد. همچنین، مسیر سیفونی یا U شکل مجاز نمی باشد و از زاویه حاده نمی توان استفاده کرد.
در مسیر افقی دودکش یک شیب نیم تا یک درصد در نظرگرفته و سعی کنید که دودکش مسیر طولانی در افق نداشته باشد.
داغ شدن بیش از حد دمای دمای دودکش، یک هشدار کارکردی را نشان می دهد، زیرا در این حالت اتلاف حرارتی زیاد بوده و بازده انرژی به زیر استاندارد می رسد.
برای لوله هایی که ناگزیر حرارت زیادی را تجربه می کنند، از ورق گالوانیزه ای استفاده نکنید، زیرا پوشش قلع آن ذوب شده و به اصطلاح ورق می سوزد و بر اثر آن دود سمی تولید می شود.
اگر طول دودکش موتورخانه بیش از حد باشد و مجهز به دریچه تعادل توربولاسیون باشد، مشکل توربولاسیون تشدید می شود و به اصطلاح به علت بالا بودن سرعت جریان هوا و گاز در دود کش، لوله زوزه خواهد کشید.
اگر طول دودکش از 6 متر کمتر باشد، مجدداً دود کش عملکرد درستی نخواهد داشت و در صورت ضعیف بودن فن مشعل، دستگاه خاموش خواهد شد.
در قسمت پایینی دودکش یک سه راهی دمپردار قرار دهید که بتوان سرعت توربولاسیون قاب را تحت کنترل قرار داد.
چنانچه میزان دود خروجی زیاد باشد، بایستی طبق نظر کارشناسان محیط زیست قبل از کلاهک، فیلتر مناسبی قرار داد و تمهیداتی برای تعمیر، تعویض و سرویس اندیشید.
گاهی به علت ارتفاع بسیار بلند ساختمان، لوله در محدوده ارتفاعی با دمای پایین قرار می گیرد و نمی تواند دود را تا بالا انتقال دهد. در این شرایط بایستی با نظر مهندس مکانیک متخصص، بصورت موضعی حرارت را بالا ببرید تا دود به کلاهک رسیده و میزان پرتاب دود بعد از خروج دود را مشاهده نمایید.
اگر دودکش بسیار باریک باشد، سرعت دود زیاد شده و باعث ایجاد صدا و لرزش می شود.
چنانچه دودکش بزرگتر از حد باشد نیز، سرعت دود کاهش پیدا کرده و به اصطلاح دستگاه ها خفه خواهند کرد.
طول و قطر مناسب دودکش با نظر کارخانجات سازنده دیگ ها طراحی و مشخص می گردد.
اتاق کنترل:
اتاق کار می تواند به میز کار و دسک سوئیچ مجهز باشد و همچنین دارای آینه ای مورب در پشت دسک پنل باشد که اپراتور از بیرون از پنجره بتواند وضعیت چراغ دستگاه ها و کلیدها را رویت کند.
این فضا، حتما باید هوای سالم داشته باشد و علاوه بر آن محل های ورود و خروج به گونه ای طراحی و اجرا شده باشد که امکان خروج و ورود سریع فراهم باشد.
اتاق برق:
این فضا در مناطق گرمسیر باید مجهز به خنک کننده باشد که دمای قطعات در حال کار از 35 درجه سانتیگراد فراتر نرود، دمای پیشنهادی در بازه ای بین 17 تا 20 درجه سانتی گراد قرار می گیرد.
تلمبه خانه:
تلمبه خانه عموماً در بیرون و نزدیک چاه نصب می شود، ولی از توابع موتورخانه به حساب می آید.
- چاله کندانس برای دیگ های بخار موتورخانه.
- مجراها برای جمع آوری آب های خروجی از دستگاه ها و پمپ ها.
- پلت فرم برای دی آلکالایزرها (پکیج های شیمیایی) و دی اریتور دیگ های بخار موتورخانه.
- پلت فرم دسترسی به شیرهای پمپ های بزرگ و تجهیزات کنترل مربوط به سرویس بهداشتی.
- پایپ رک یا ساپورت لوله ها و کلکتورها.
فاز بندی طراحی موتورخانه:
1- فاز صفر
2- فاز یک
3- فاز دو
4- نقشه های ازبیلت
فاز صفر طراحی موتورخانه :
1- مطالعه جغرافیای محل پروژه
2- مطالعه شرایط آب و هوایی منطقه از روی جداول مربوطه
3- توضیح انواع سیستم تهویه مطبوع که با شرایط پروژه هماهنگی دارد و معایب و مزایای آن
4- پیشنهاد بهترین سیستم با توجه به شرایط موجود
6- مشخص کردن بیشینه دما و کمینه دما در تابستان و زمستان با توجه به جداول مربوطه
فاز یک طراحی موتورخانه :
1- محاسبات سرانگشتی بار حرارتی و برودتی پروژه
2- مشخص کردن تقریبی ابعاد موتورخانه
3- مشخص کردن تقریبی تجهیزات موتورخانه
4- تعیین تقریبی جانمایی تجهیزات موتورخانه
5- مشخص کردن تقریبی بازشوها و محل خروجی لوله ها و دودکشها
6- مشخص کردن مسیرهای لوله ها و کانالها
7- مشخص کردن رایزرها
8- ترسیم نقشه ها بصورت تک خطی
- محاسبات دقیق بار حرارتی و بار برودتی توسط نرم افزار
- مشخص کردن دقیق ابعاد موتورخانه
- مشخص کردن دقیق تجهیزات موتورخانه ، سرمایش و گرمایش
- تعیین دقیق جانمایی تجهیزات موتورخانه
- مشخص کردن محل دقیق بازشوها و محل خروجی لوله ها و رایزرها و دودکشها
- سایزنی دقیق لوله هاو کانالها و دودکشها
- رسم کامل و دقیق نقشه ها و ارائه دیتیل های اجرایی
- ایجاد نقشه های کارگاهی یا Shop drawing
نقشه های As Built در طراحی موتورخانه :
منظور از نقشه های ، نقشه های چون ساخت میباشد.به جهت تغییرات احتمالی در اجرای موتورخانه پروژه ، در انتها پس از اجرای کامل موتورخانه، نقشه های As Built ارائه می شوند که دقیقا مطابق با موتورخانه اجرا شده میباشد.
مستندات قابل ارائه به کارفرما شامل:
- دفترچه محاسبات
- نقشه های کامل
- لوح فشرده یا آلبوم